Historia Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Rakszawie

    Początek rozwoju bibliotek wiąże się z powstawaniem w Rakszawie kółek rolniczych. Pierwsze kółko rolnicze powstało w 1901 r. na Basakówce, a funkcję prezesa pełnił ks. Józef Dziedzic. Stanowiło ono podstawową jednostkę organizacyjną Towarzystwa Kółek Rolniczych. Kółka rolnicze prowadziły bardzo różnorodną działalność. Zmierzały do podniesienia gospodarki rolnej i ogólnego poziomu życia na wsi drogą szerzenia oświaty rolniczej. Zarząd Towarzystwa Kółek Rolniczych dużą wagę przywiązywał do szerzenia czytelnictwa poprzez tworzenie bibliotek. Każde nowo założone kółko dostawało bezpłatnie około 50 książek, beletrystykę i książki zawodowo - rolnicze. Gdy z upływem lat zaczęły powstawać inne zbiory biblioteczne ta forma działalności kółek zeszła na dalszy plan.

   W 1922 r. powstało w Rakszawie Koło Młodzieżowe - komórka Małopolskiego Związku Młodzieżowego. Miało ono swoją siedzibę w Domu Ludowym (obecnie pomieszczenia Poczty Polskiej i oddziału Banku Spółdzielczego w Żołyni). Koło działało głównie w dolnej części wsi, a jego członkami była młodzież w wieku od 15 do 25 lat. Opierało ono swoją działalność na statucie Kółek Rolniczych. W ramach koła prowadzono tzw. przysposobienie rolnicze w formie zespołów uprawnych i rolnych. Koło prowadziło też własną bibliotekę, poza tym przygotowywało różnego rodzaju imprezy, jak np. przedstawienia teatralne, zabawy taneczne, „opłatek”, „święcone”. W 1930 r. na miejsce zlikwidowanego MZM pojawił się Związek Młodzieży Ludowej, w skład którego weszły wszystkie Koła Młodzieżowe z Małopolski, w tym także rakszawskie. W 1931 r. został utworzony w Rakszawie Związek Młodzieży Wiejskiej „Wici”, organizatorami którego byli: Bronisław Frączek i Jan Dec. Związek kładł duży nacisk na moralne wychowanie młodzieży, upowszechnienie oświaty, kultury, życia gospodarczego i politycznego. Stawiał sobie za cel podniesienie poziomu cywilizacyjnego wsi poprzez: odczyty, zakładanie bibliotek, spółdzielni oraz aktywne rolnictwo.

1912 r. Dom Ludowy

   Związek Młodzieży Ludowej utworzył w dolnej części wsi własną bibliotekę, której księgozbiór w 1933 r. liczył 1200 woluminów. Książki przechowywane były w szafkach stojących na korytarzu w Szkole Podstawowej im. św. Jadwigi w Rakszawie (obecnie siedziba Zespołu Szkoły Podstawowej i Przedszkola Nr 1 im. Janusza Korczaka w Rakszawie - budynek przedszkola). Biblioteka oprócz wypożyczenia prowadziła działalność czytelniczo - oświatową. Do wyróżniających się organizatorów biblioteki należeli: Stanisław Frączek, Antoni Frączek i Henryk Walawender. Antoni Frączek jesienią 1939 r. zorganizował ukrycie książek przed okupantem. W okresie okupacji książki były konspiracyjnie wypożyczane miejscowej ludności, która w sposób ograniczony korzystała z zasobów biblioteki aż do czasu wyzwolenia w 1944 r.

   W środkowej części Rakszawy działało Towarzystwo Szkoły Ludowej, nad którym patronat sprawowało grono nauczycielskie. W 1931 r. w wyniku działań organizacji została utworzona biblioteka pod nazwą „Czytelnia Szkoły Ludowej”, która mieściła się w budynku gminnym tzw. „kancelarii”. Celem organizacji było szerzenie oświaty. Inicjatorem założenia czytelni był Andrzej Zakielarz i Tadeusz Frączek, który został pierwszym jej prezesem. Następnie funkcję tę pełnił Franciszek Cisek, a od 1935 r. jej założyciel Andrzej Zakielarz. W 1934 r. organizacja liczyła około 70 członków, a księgozbiór czytelni około 500 woluminów. Obok składek członkowskich źródłem dochodów dla towarzystwa była dobrze zaopatrzona biblioteka, w której za wypożyczenie jednej książki należało wnieść opłatę 5 groszy. Działalność czytelni prowadzona była do 1936 r., w którym nastąpiło jej zamknięcie, a książki zostały przekazane Marii Jabłońskiej, kierowniczce Publicznej Szkoły Powszechnej im. Teofila Lenartowicza w Rakszawie (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Stefana Mierzwy w Rakszawie).

Biblioteka zakładowa

   6 grudnia 1945 r. pracownik Fabryki Sukna w Rakszawie Jan Jarosiewicz zorganizował świetlicę i bibliotekę fabryczną. Świetlica w późniejszym czasie została przekształcona w klub zakładowy „Prząśniczka”, natomiast biblioteka fabryczna została biblioteką zakładową przy Rakszawskich Zakładach Przemysłu Wełnianego w Rakszawie (RZPW w Rakszawie). Działacz kulturalny Jarosiewicz został jednocześnie kierownikiem świetlicy i bibliotekarzem do 1950 r. Pierwsze książki pochodziły najczęściej z darowizn, dlatego obok książek wartościowych znalazło się sporo pozycji słabych, były to często propagandowe broszury. Na potrzeby biblioteki fabryczni stolarze wykonali 2 regało - szafy, w celu zabezpieczenia zgromadzonego księgozbioru, który został umieszczony w domu mieszkalnym - „Willi” (obecnie biura Zarządu Browaru Van Pur S.A. w Rakszawie). Nieco później, na krótko biblioteka została przeniesiona do Domu Ludowego. Biblioteka jeszcze kilkakrotnie zmieniała swoją siedzibę. Następowały również częste zmiany bibliotekarzy.
   W latach 1950-56 na etacie bibliotekarzy pracowało 15 osób, niektórzy po kilka dni: Adam Pitulej, Ludwika Burda, Tomasz Sroczyk, Roman Zakielarz, Kazimierz Góreczny, Władysław Frączek, Weronika Fus, Leontyna Babiarz, Jan Niżnik, Józef Dołęga, Janina Skoczylas, Kazimierz Sroczyk, Władysław Sęk, Aleksander Pelc. W listopadzie 1956 r. pracę na stanowisku kierownika świetlicy, a zarazem bibliotekarza podjął Tadeusz Babiarz. Do lipca 1962 r. pełnił on funkcję bibliotekarza i aż do 1990 r. funkcję kierownika klubu. Biblioteka zakładowa w tym czasie znacznie powiększyła księgozbiór. W 1960 r. została przeniesiona do wybudowanego Domu Sportowego (obecnie siedziba Gminnego Ośrodka Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie) i umieszczona w jednym pomieszczeniu na parterze budynku.

2021 r., Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie

    W latach 1962-1967 pracę bibliotekarki pełniła Zdzisława Babiarz, która uporządkowała dość spory księgozbiór, założyła pierwsze katalogi i rozpoczęła systematyczną działalność na rzecz rozwoju czytelnictwa. Przez następne 3 lata pracę tę kontynuowała Danuta Sęk. W latach 1970-1990 funkcję bibliotekarki objęła Stanisława Samoń, osoba z przygotowaniem bibliotecznym i doświadczeniem zdobytym w Gminnej Bibliotece Publicznej w Rakszawie. W niedługim czasie ukończyła także studia bibliotekarskie w Krakowie. Zwiększono w tym czasie zakup nowości, przeznaczając na ten cel znaczne kwoty. Było to możliwe dzięki wsparciu miłośników książek m. in. głównego księgowego w RZPW w Rakszawie Alfreda Krężla i jego zastępcy Mieczysława Leji. W tym czasie nastąpił wzrost zainteresowania wartościowymi książkami, zwiększyła się także liczba czytelników. W ciągu roku przybyło ok. 1000 czytelników, co było sporym osiągnięciem. W tym okresie biblioteka zakładowa dysponowała drugim etatem bibliotekarskim, na którym kolejno pracowały: Lidia Grad, Małgorzata Cisek, Maria Haładyj i Urszula Piwińska. Księgozbiór biblioteki liczył około 30 tys. woluminów. Organizowane były konkursy czytelnicze, liczne dyskusje, spotkania autorskie itp.

 1987 r., Biblioteka zakładowa. Pierwsza z lewej Stanisława Samoń
długoletnia bibliotekarka

Biblioteka zakładowa zgromadziła dużą grupę przyjaciół, głównie nauczycieli, byli oni współorganizatorami wielu imprez. Do najbardziej zaangażowanych w działalność kulturalno-oświatową biblioteki należeli: Alicja Pelc, Zofia Młynek, Stefania Wojnarowska, Stanisław Wałczyk, Bolesław Tokarz, Henryk Walawender i inni. Biblioteka brała udział w organizowaniu imprez czytelniczych o wymiarze wojewódzkim i ogólnopolskim m. in.: „Robotnicze Impresje Literackie” w latach 1976 i 1978, „Spotkania Literackie” w 1986 r., „Julińskie Bractwo Literackie” w 1988 r., którego członkami byli pisarze, poeci, dziennikarze wywodzący się z ziemi rzeszowskiej lub ci, którzy inspirowali się twórczością tych okolic.

   W 1990 r. po 30 latach pracy w bibliotece na emeryturę odeszła Stanisława Samoń. Od 1 września 1990 r. prace w bibliotece zakładowej objęła Ewa Panek, która do 1993 r. pełniła funkcję bibliotekarki i kierowniczki klubu zakładowego. W dniu 26 lutego 1993 r. klub z biblioteką zakładową został przekazany przez Rakszawskie Zakłady Przemysłu Wełnianego w Rakszawie na rzecz gminy Rakszawa jako kompensata za zaległe zobowiązania podatkowe. W tym też roku Uchwałą Rady Gminy Rakszawa z dnia 7 września biblioteka zakładowa, której księgozbiór liczył 25 963 woluminy i Gminna Biblioteka Publiczna z 18 721 pozycjami zostały połączone w jedną Bibliotekę Publiczną z filiami w Rakszawie, w Węgliskach i w Wydrzu. Wchodząc w skład Gminnego Ośrodka Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie jako Biblioteka Publiczna przy GOKiC w Rakszawie z  filiami: w Rakszawie, Węgliskach i w Wydrzu. Od listopada 1993 r. Krystyna Buszta została bibliotekarką w Bibliotece Publicznej przy GOKiC w Rakszawie, a Ewa Panek objęła funkcję dyrektora GOKiC, którą sprawowała do końca 1995 r. W tym czasie w Filii Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Rakszawie funkcję bibliotekarki pełniła Stanisława Krzyczkowska, w Filii Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Węgliskach bibliotekarką była Franciszka Wiech, a w Filii Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu Józefa Buszta.

 2002 r., Biblioteka Publiczna przy GOKiC w Rakszawie.
Bibliotekarka Krystyna Buszta - Spotkanie z Najlepszymi Czytelnikami.

   W latach 1996-1998 dyrektorem GOKiC była Iwona Salicka. Natomiast od 1 kwietnia 1998 r. funkcję dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie pełni Agnieszka Rzepka.

   W 2005 r. w Bibliotece Publicznej przy GOKiC w Rakszawie została utworzona Kafejka Internetowa. Dzięki temu czytelnicy mogli nie tylko pożyczać książki ale również korzystać z komputerów. W 2010 r. zakupiony został moduł programu SOWA, pozwalający na rozpoczęcie komputeryzacji w bibliotece. W 2011 r. budynek, w którym mieści się Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie przeszedł kompleksowy remont. Odnowiono wszystkie pomieszczenia, wymieniono instalację grzewczą i elektryczną w budynku. W pomieszczeniu biblioteki pomalowane zostały  ściany, wycyklinowany i pomalowany parkiet oraz wymieniona instalacja telefoniczno - internetowa. Przeprowadzenie remontu było możliwe dzięki pozyskaniu dofinansowania ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W 2011 r. po likwidacji Filii Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu bibliotekarka Elżbieta Wawrzaszek objęła pracę w jednostce macierzystej. W pierwszych latach pracowała jako instruktor, a od kilku lat pełni funkcję bibliotekarki.
    W 2012 r. biblioteka otrzymała dotację z Instytutu Książki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa „Kraszewski. Komputery dla bibliotek”, dążącemu do podnoszenia standardu Bibliotek Publicznych poprzez wyposażenie ich w nowoczesny sprzęt komputerowy. Za otrzymane fundusze zostały zakupione komputery oraz urządzenie wielofunkcyjne.

2012 r., Biblioteka Publiczna przy GOKiC w Rakszawie.
Bibliotekarka Krystyna Buszta - Noc w bibliotece.

    Do końca marca 2015 r. biblioteka wprowadziła do baz danych cały księgozbiór biblioteczny. Każda książka została zaopatrzona w indywidualny kod kreskowy, pod którym zaszyfrowane są takie informacje jak m.in. tytuł, autor, numer książki, sygnatura, UKD, wydawnictwo. W grudniu 2015 r. Krystyna Buszta po 40. latach pracy w bibliotece przeszła na emeryturę. W tym czasie biblioteka organizowała liczne konkursy: literackie, czytelnicze i plastyczne. Zostały zapoczątkowane również  imprezy cykliczne. Co roku biblioteka aktywnie włącza się do akcji Ogólnopolskiego Tygodnia Bibliotek, akcji „Narodowe Czytanie”, odbywają się „Urodziny Kubusia Puchatka” oraz przeprowadzany jest Gminny Konkurs Recytatorski „Raki”. Od stycznia 2016 r. pracę w Bibliotece Publicznej przy GOKiC w Rakszawie objęła Teresa Janas, która w bibliotece na I piętrze prowadziła także zajęcia świetlicowe dla dzieci oraz warsztaty komputerowe dla seniorów.

  2021 r., Pomieszczenie biblioteczne dla dorosłych w GOKiC w Rakszawie

    W 2015 r. biblioteka pozyskała dodatkowe pomieszczenia na parterze budynku GOKiC. Zostały one wyremontowane i oddane do użytku na początku 2016 r. Aby zyskać więcej miejsca w bibliotece do nowych pomieszczeń zostały przeniesione książki dla dzieci i młodzieży. Zostały zakupione półki na książki, stoliki i krzesełka. Pomieszczenia wyposażono w telewizor oraz komputery. Sprzęt komputerowy został pozyskany ze zlikwidowanej Gminnej Kafejki Internetowej, która mieściła się w budynku gminnym, na I piętrze nad pocztą. W nowych pomieszczeniach czytelnicy mają możliwość nie tylko wypożyczenia książek, ale mogą również wziąć udział w zajęciach artystyczno-edukacyjnych. Dzieci mogą także przyjść z rodzicami poczytać bajki, porysować, pobawić się zabawkami, pograć w różne gry, poukładać puzzle. Starsza młodzież natomiast ma możliwość korzystania z komputerów, ze zbiorów multimedialnych i gier edukacyjnych. W bibliotece na parterze budynku odbywają się zajęcia tkackie dla dzieci prowadzone przez bibliotekarkę Elżbietę Wawrzaszek. Powstają na nich piękne bransoletki, naszyjniki, podkładki pod kubek itp. Po przeniesieniu książek dla dzieci i młodzieży na parter, tym samym pomieszczenie na piętrze budynku zyskało więcej przestrzeni. Podłączone zostały dodatkowe komputery oraz telewizor. W bibliotece znajduje się galeria obrazów oraz galeria lokalnych twórców i prac plastycznych, które można zakupić.

2021 r., Pomieszczenie biblioteczne dla dzieci w GOKiC w Rakszawie

    Od stycznia 2017 r. biblioteka rozpoczęła elektroniczne wypożyczanie książek w systemie SOWA. System ten jest pakietem programów wspomagających działalność biblioteki. Pozwala on zautomatyzowanie wielu procesów bibliotecznych. Umożliwia gromadzenie zbiorów, katalogowanie, wyszukiwanie informacji, ewidencję posiadanych zbiorów oraz ich wyszukiwanie. Czytelnik ma możliwość: przeglądania zasobów bibliotecznych, wyszukiwanie danej publikacji, zamawianie i prolongatę książek poprzez zdalne logowanie się w katalogu bibliotecznym: https://rakszawa-gokic.sowa.pl. 

Karta Czytelnika Biblioteki Publicznej przy Gminnym Ośrodku Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie

   Biblioteka prowadzi działalność kulturalno-oświatową organizując dla czytelników: konkursy czytelnicze, recytatorskie, plastyczne, literackie, spotkania autorskie, poranki z bajką i lekcje biblioteczne. Corocznie wręczane są nagrody dla najlepszych czytelników, co zachęca i motywuje inne osoby do wypożyczania książek.  

Gminna Biblioteka Publiczna

     Biblioteka zakładowa nie była jedyną biblioteką działającą w latach 50. na terenie gminy Rakszawa. W 1955 r. powstała Gromadzka Rada Narodowa, co przyczyniło się do podjęcia decyzji o budowie Domu Społecznego w Rakszawie (obecnie siedziba Urzędu Gminy w Rakszawie). W tym też roku została utworzona Biblioteka Publiczna, pierwotnie jako Gromadzka, a później jako Gminna Biblioteka Publiczna. Od 1967 r. biblioteka prowadziła sieć punktów na terenie gromady i gminy. Umożliwiało to czytelnikom łatwiejszy dostęp do książek. Punkty biblioteczne usytuowane w przysiółkach Rakszawy znajdowały się głównie w prywatnych domach mieszkańców. Na Dymarce punkt biblioteczny był w domu Elżbiety (Śliż) Niemiec, później u Krystyny Buszty, w Potoku w domu Stefanii Frączek, następnie u Marii Fus, na Kościelnym w domu Danuty i Zuzanny Babiarz. Natomiast na Rąbanym w punkcie skupu jaj książki wypożyczała Danuta Babiarz, a na Kątach Rakszawskich punkt biblioteczny był w domu Anny (Gnyp) Cisek.

Lata 50. XX w., Dom Społeczny

   Gminna Biblioteka Publiczna zajmowała dwa pomieszczenia na parterze Domu Społecznego w Rakszawie, w której do 1967 r. bibliotekarzem był Tadeusz Liniewski. Od 1 lipca 1967 r. pracę w bibliotece objęła Stanisława Krzyczkowska, która do 1976 r. została jej kierownikiem. Duże znaczenie dla funkcjonowania i rozwoju biblioteki miał fakt utworzenia z dniem 1 stycznia 1973 r. samodzielnej gminy Rakszawa, której siedziba mieściła się w Domu Społecznym, w którym swoją siedzibę miała również Ochotnicza Straż Pożarna w Rakszawie. Ze względu na skromne warunki lokalowe nowopowstałej gminy oraz postulaty strażaków dotyczące niezbędnego zaplecza w 1973 r. podjęto decyzje o rozbudowie i remoncie obiektu. Na czas remontu biblioteka została przeniesiona do prywatnego domu Genowefy Stafy. W tym czasie drugi etat bibliotekarski pełniły kolejno: Jadwiga Szmuc, Krystyna Kołodziej, a od 1 sierpnia 1975 r. Krystyna Buszta. W dniu 20 lipca 1975 r. podczas uroczystej sesji został przekazany do użytku odremontowany budynek Domu Społecznego (obecny budynek Urzędu Gminy w Rakszawie). Dobudowano nowe skrzydło od strony południowej. Jednostka straży pożarnej zyskała dwa boksy garażowe i małe pomieszczenie zaplecza, natomiast bibliotekę ulokowano w dwóch pomieszczeniach na piętrze budynku.

2021 r., Urząd Gminy w Rakszawie - południowe skrzydło,
w którym mieściła się Gminna Biblioteka Publiczna w Rakszawie

    Jesienią 1975 r. biblioteka przeniosła się do nowych pomieszczeń. We większym umieszczono literaturę dla dorosłych, pracowała w nim Stanisława Krzyczkowska, natomiast w mniejszym książki dla dzieci pożyczała Krystyna Buszta. W 1975 r. nastąpiły zmiany administracyjne, w związku z którymi gmina Rakszawa została połączona ponownie z gminą Żołynia. W wyniku zaistniałych zmian administracyjnych w 1976 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Rakszawie została Filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Żołyni, której kierownikiem była Zofia Radomska.

2021 r., Budynek parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Rakszawie,
w którym mieściła się Filia Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Rakszawie

     W czerwcu 2007 r. nastąpiło zamknięcie filii bibliotecznej w Rakszawie. Część zbiorów została przekazana do Szkoły Podstawowej Nr 2 im. Stefana Mierzwy w Rakszawie, a część do Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Rakszawie. W ciągu 52 lat działalności w bibliotece pracowały również: Janina Tarała, Aniela Buszta, Izabela Augustyn, Alicja Dudek, Stanisława Samoń, Halina Zięba, Stanisława Frączek. Placówka organizowała spotkania autorskie, prowadziła także konkursy czytelnicze, głównie z młodzieżą. Wiele razy biblioteka wraz ze swoimi czytelnikami stawała w konkursowe szranki i często osiągała sukcesy mimo trudnych warunków lokalowych i materialnych.

    W skład Gminnej Biblioteki Publicznej w Rakszawie wchodziły jeszcze dwie filie biblioteczne: Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Węgliskach utworzona w 1964 r. i Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Wydrzu, która powstała w 1966 r.

Biblioteka w Wydrzu

   Utworzona w 1966 r. Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Wydrzu znajdowała się w domu mieszkalnym Bronisławy Wawrzaszek, a pierwszym jej bibliotekarzem był Władysław Szklanny. W latach 1969-1997 funkcję bibliotekarki pełniła Józefa Buszta. Biblioteka kilkakrotnie zmieniała swoją siedzibę. W 1971 r. została przeniesiona do domu Franciszka Sierżęgi, następnie do domu Karola Fergisza, natomiast w latach 80. XX w. znajdowała się w domu mieszkalnym Józefy Buszty. W wyniku połączenia w 1993 r. biblioteki zakładowej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Rakszawie, biblioteka zakładowa przejęła funkcję Biblioteki Publicznej przy Gminnym Ośrodku Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie a jej filia została Filią Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu. W 1997 r. bibliotekę przeniesiono do budynku parafii, mieszczącego się obok kościoła pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Wydrzu. Zajmowała ona dwa pomieszczenia: w jednym była literatura dla dzieci, a w drugim dla dorosłych. W tym też roku nastąpiła zmiana na stanowisku bibliotekarza. Pracę w bibliotece objęła Elżbieta (Buszta) Wawrzaszek.

 
2021 r., Budynek parafii pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Wydrzu,
w którym mieściła się Filia Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu

   W 2001 r. została zlikwidowana Biblioteka Szkolna, a księgozbiór został przekazany do Filii Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu. W 2011 r. Filia Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Wydrzu została zamknięta. Część księgozbioru bibliotecznego została przekazana do Szkoły Podstawowej w Wydrzu, a część do Biblioteki Publicznej przy GOKiC w Rakszawie.

 Opracowała Teresa Janas - bibliotekarka w Bibliotece Publicznej przy GOKiC w Rakszawie.